Tóm tắt Ngành Ô Tô Việt Nam:

Ngành Ô Tô Việt Nam được xem như là một ngành chiến lược quan trọng và là ngành kinh tế mũi nhọn. Dòng xe du lịch Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á. Chính phủ Việt Nam luôn quan tâm phát triển ngành công nghiệp này bằng cách xây dựng các hàng rào bảo hộ cho ngành công nghiệp nội địa cũng như đàm phán các trường hợp ngoại lệ dành cho ngành công nghiệp ô tô Việt Nam trong các hiệp định thương mại tự do.

Ngành Ô Tô Việt Nam kém phát triển hơn các nước trong khu vực như Thái Lan và Indonesia khoảng 30 năm. Trong năm 2019, sản lượng lắp ráp ô tô tại Việt Nam đạt 363,8 nghìn chiếc; trong khi đó sản lượng sản xuất ô tô của Thái Lan đạt 2.013.710 chiếc dẫn đầu thị trường Đông Nam Á, theo sau là Indonesia với 1.286.848 chiếc và cả 2 nước đều xuất khẩu ô tô. Ngành sản xuất ô tô Việt Nam không đủ cung ứng cho thị trường trong nước, năm 2019 phải nhập siêu 140.301 ô tô nguyên chiếc các loại trị giá 2,15 tỷ USD hầu hết từ Thái Lan và Indonesia với tỉ trọng nhập khẩu từ 2 quốc gia này là 86,6%. Trong chuỗi giá trị toàn cầu, ngành sản xuất ô tô ở Việt Nam đang đảm nhiệm vai trò lắp ráp, là khâu có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi. Khi mà chuỗi giá trị thế giới tiến từ 3.0 lên 4.0 thì giá trị gia tăng khâu lắp ráp lại càng thu hẹp. Ngành công nghiệp phụ trợ ô tô còn phân tán, thiếu sự liên kết. Hiện nay, Việt Nam mới chỉ có 83 nhà cung cấp cấp 1 và 138 nhà cung cấp cấp 2 và 3, trong khi đó con số này ở Thái Lan là 700 và 1700. Mỗi năm Việt Nam phải nhập khẩu hơn 2 tỷ USD linh kiện từ Nhật Bản và Trung Quốc để phục vụ cho nền công nghiệp lắp ráp trong nước. Tỷ lệ nội địa hóa của Ngành Ô Tô còn rất thấp, chỉ đạt từ 10 – 15%, trong khi đó tỉ lệ này ở Thái Lan và Indonesia đều trên 70%.

Nguyên nhân khiến cho ngành công nghiệp ô tô khó phát triển và cạnh tranh chủ yếu đến từ tính kinh tế theo quy mô. Dung lượng thị trường ô tô của Việt Nam còn khiêm tốn, mặc dù năm 2019 cầu về xe ô tô các loại có tăng đột biến, doanh số tiêu thụ xe toàn thị trường mới đạt ngưỡng 400.000 xe, trong khi đó thị trường Thái Lan tiêu thụ gấp 2,6 lần với 1,04 triệu xe được bán ra. Bên cạnh đó, việc thiếu các nhà cung ứng linh kiện cũng là nguyên nhân khiến cho ngành sản xuất ô tô Việt Nam gặp khó khăn. Các nguyên do trên khiến cho tỷ lệ nội địa hóa thấp, chi phí sản xuất cao hơn khoảng 10 – 20% so với Thái Lan và Indonesia, giá các loại xe sản xuất và lắp ráp nội địa không có tính cạnh tranh so với các loại xe nhập khẩu. Ngoài ra, trình độ lao động yếu và đầu tư vào nghiên cứu còn hạn chế cũng được cho là những nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành.

Hiện nay, Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng kinh tế toàn cầu, tham gia nhiều hiệp định tư do khiến cho giá thuế xe nhập khẩu nguyên chiếc từ các nước nội khối ASEAN còn 0%. Điều này khiến cho ngành công nghiệp ô tô non trẻ gặp trở ngại, giá thành xe nội địa càng không có sức cạnh tranh với xe nhập khẩu, một số hãng dự tính ngừng sản xuất tại Việt Nam. Để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước, Chính phủ đã ban hành Nghị định 116 nhằm hạn chế nhập khẩu bằng các biện pháp kĩ thuật, đồng thời dự thảo sẽ giảm thuế trước bạ đối với xe ô tô, sản xuất và lắp ráp trong nước. Bộ Tài chính cũng đề xuất áp dụng miễn giảm thuế tiêu thụ đặc biệt cho linh kiện, phụ tùng ô tô sản xuất trong nước. Một số động thái bảo hộ của chính phủ Việt Nam đối với ngành sản xuất nội địa vấp phải sự phản đối của các nước đối tác.

Thị trường ô tô Việt Nam có sự tham gia của nhiều nhà sản xuất lớn trên thế giới. Thaco Trường Hải dẫn đầu thị trường trong nhiều năm với thị phần 31,3%. Theo sau là Toyota Việt Nam; TC Motor giữ vị trí số ba. Năm 2018, Vinfast chính thức gia nhập thị trường, tuy nhiên cũng đã có kết quả kinh doanh ấn tượng với hơn 67.000 xe được bán ra năm 2019, mục tiêu hướng tới xuất khẩu. Đây là hãng xe chú trọng và đầu tư nhiều cho việc nghiên cứu, liên tục cho ra mắt các dòng xe mới được đánh giá cao về chất lượng, dành được nhiều cảm tình của thị trường tiêu thụ Việt Nam.

Ngành sản xuất ô tô trên thế giới đang thay đổi nhanh chóng, dòng xe điện và xe tự lái ngày càng được ưa chuộng. Bên cạnh đó, thu nhập bình quân đầu người đầu người Việt Nam tăng trưởng gần 6%/năm và cơ cấu tầng lớp trung lưu gia tăng nhanh từ 13,3% - 16,3% giai đoạn 2016 – 2018 là động lực thúc đẩy tăng trưởng cho thị trường ô tô nội địa. Lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu về 0% trong các hiệp định AFTA và EVFTA làm cho giá xe trên thị trường có xu hướng giảm sẽ thúc đẩy cầu ô tô. Trước các diễn biến như vậy, các doanh nghiệp ô tô nội địa đang nỗ lực để phát triển trong môi trường cạnh tranh với xe nhập khẩu và theo kịp xu hướng toàn cầu.